Knippen in DNA van planten maakt de problemen alleen maar groter

Volkert Engelsman en Michel Haring 

De techniek Crispr-Cas is geen wondermiddel om planten sterker te maken. Integendeel, de schade ervan zal groot zijn, vrezen Volkert Engelsman, ondernemer en oprichter Eosta, en Michel Haring, hoogleraar plantenfysiologie bij de UvA .

Crispr-Cas gaat de wereld redden, als we het rondetafelgesprek van 31 januari in de Tweede Kamer mochten geloven. Zo’n mooi techniekje, waarmee je kunt knippen in het dna van planten, lost alle problemen op: honger, droogte, emissies, ziektes en plagen. Maar de biologische landbouwsector was niet uitgenodigd voor het gesprek. De bio-sector, die in 2030 een kwart van de EU-landbouw moet uitmaken, heeft bedenkingen bij Crispr-Cas. Er zijn drie bezwaren: het destructieve verdienmodel, de valse belofte van een eenvoudige aanpak, en de kleinere keuzevrijheid voor consumenten en boeren.

Niet dat het geen mooie techniek is. Op de vakgroep plantenfysiologie bij de UvA werken we veel met Crispr-Cas, waarmee je het dna van planten per gen kunt bijknippen. Toch zijn er goede redenen om de toelatingsprocedures voor deze techniek in Europa niet te versimpelen, zoals de agrochemische lobby wil.

Want juist nu breekt het inzicht door dat de meeste problemen in de landbouw, van bodemverarming en biodiversiteitsverlies tot gezondheidsproblemen bij de mens, zijn veroorzaakt door eenzijdig en reductionistisch denken. Dat leidde tot monoculturen en agrochemie. De Wageningen Universiteit en het RIVM nemen het One Health standpunt in dat de gezondheid van mens, dier en natuur intrinsiek zijn verbonden. Biodiversiteit speelt daarin een centrale rol. Plantonderzoekers stappen daarom af van het denken in losse genen. Goede plantenveredelaars werken in de context van bodem, wortels, insecten, microbioom, schimmelnetwerken en weersomstandigheden.

Niet waargemaakte beloftes

Het idee dat Crispr-Cas als een wondermiddel problemen oplost, betekent een terugkeer naar de jaren ’90, toen men dezelfde – niet waargemaakte – beloftes deed rond genetische modificatie. Als je vandaag een resistentie-gen tegen schimmel aanbrengt in een gewas, heeft die schimmel zich over twee jaar aangepast. Voor robuuste veredeling is een systeembenadering nodig. De overheid steunt daarom het wetenschappelijke project Crop-XR voor robuuste resistentie, met 43 miljoen euro.

Aan Crispr kleeft een destructief verdienmodel. Het wordt er niet beter op als we de rest van de wereld nóg afhankelijker maken van patenthouders in het Westen. Een licentie voor het toepassen van Crispr-Cas kan tonnen kosten. Per ontwikkeld gewas moet je royalty’s afdragen over elk verkocht zaadje. Het leidt tot machtsconcentratie en een explosie van patenten op leven. Met een geldstroom die wegsijpelt bij boeren en consumenten in arme landen, en samenkomt bij investeringsfondsen in Europa en de VS. Het is biotechnologisch neokolonialisme.

De economische winst zit in bulkgewassen. Eerder twee soorten mais op de markt dan twintig. Het inbouwen van herbicidenresistentie (zodat je onkruid kunt platspuiten) wordt met Crispr een aantrekkelijk verdienmodel. De zieltogende agrobiodiversiteit wordt hoe dan ook verder afgebroken.

Losgekoppeld van het ecosysteem

Het derde bezwaar is het verdwijnen van keuzevrijheid voor consumenten, boeren en veredelaars. In de biologische landbouw is Crispr-Cas niet toegestaan. Bioboeren moeten zekerheid hebben dat hun gewassen niet via uitkruising vermengd kunnen raken met Crispr-Cas varianten, want dan zijn ze hun specifieke positie kwijt. Ook biologische veredelaars weten niet meer waar ze aan toe zijn. De ondernemingsvrijheid van biologische veredelaars en boeren mag niet worden aangetast. Europese consumenten willen kunnen kiezen om geen gentechvoedsel te hoeven eten. Hoe garandeert de overheid dat?

De laatste vijftig jaar van veredeling hebben niet veel goeds gedaan met de plantgenetica: we hebben de plant losgekoppeld van het ecosysteem en afgeleerd om te communiceren met het bodemleven. Dat leidde tot chemische oplossingen en ecologische destructie. We moeten terug naar een integrale aanpak. Duurzame landbouw zit in robuuste systemen, niet in losse genen.

Link naar Trouw Opinie:  https://www.trouw.nl/opinie/knippen-in-dna-van-planten-maakt-de-problemen-alleen-maar-groter~b2c88e1c/?referrer=https://www.google.com/

Source: Trouw Opinie
Plantveredeling
18 februari 2023