Carola Schouten, wees niet zo bang voor biologische landbouw

Opinie Duurzaamheid. Waarom staan de beleidsstukken van landbouwminister Carola Schouten vol duurzame woorden, maar wordt ‘biologische landbouw’ zorgvuldig vermeden? Terwijl juist deze sector bij de Nederlandse bevolking populair is. Daar zit een adderje onder het gras, menen Volkert Engelsman en Jeroen Smit.

Over tien jaar moet 25 procent van de Europese landbouw biologisch zijn. De Europese Commissie heeft in mei een nieuwe landbouwstrategie bekendgemaakt die het Europese voedselsysteem gezonder, socialer en duurzamer moet maken voor mens, dier en ecosysteem, en kiest daarbij onomwonden voor biologisch.

Hiermee is Brussel een stuk uitgesprokener dan de Nederlandse overheid. Minister Carola Schouten presenteerde in 2018 een duurzame landbouwvisie voor 2030, met in essentie dezelfde doelstellingen. Maar in haar 21 pagina’s tellende document kwam de woordcombinatie ‘biologische landbouw’ slechts één keer voor. Schouten opteerde in plaats daarvan voor ‘kringlooplandbouw’.

In het stikstofadvies van de commissie-Remkes aan minister Schouten, ook voor 2030, komt de woordcombinatie zelfs niet één keer voor. Wel: kringlooplandbouw, duurzame landbouw, natuur-inclusieve landbouw, integrale emissie-arme landbouw, natuurgerichte landbouw, natuurlandbouw, grondgebonden landbouw, multifunctionele landbouw, aangepaste landbouw, agro-ecologische principes, ecologische bodemkwaliteitsverbetering en productie-ecologie. Ecologie moet leidend worden voor de landbouw van de toekomst, zegt het rapport: ‘Versterking van de ecologische geletterdheid op het boerenbedrijf is cruciaal.’

Eng woord
Wat is nou eigenlijk zo eng aan het woordje ‘biologisch’? Wie een blik werpt op de best practices in de landbouw die Europese, landelijke en regionale overheden naar voren schuiven, constateert al snel dat ze in driekwart van de gevallen biologisch zijn. Het Lighthouse Farm Project van Wageningen Universiteit heeft wereldwijd elf landbouwkundige lichtbakens geïdentificeerd, landbouwbedrijven die al helemaal klaar zijn voor 2050: ze produceren voedsel en ecosysteem-diensten op een integraal duurzame, vernieuwende wijze en zijn bovendien economisch zeer rendabel. Van die elf zijn er zes biologisch.

Kringloopidee
Dat is niet zo gek. In de jaren zeventig, tachtig en negentig, toen de rest van de West-Europese landbouw inzette op kunstmest, drijfmest, chemische inputs, specialisatie en export, was de biologische landbouw de hortus conclusus waar de kringloopidee en het idee van een ‘integrale aanpak’ stilletjes doorleefde.

Groenbemesters, natuurlijke plaagbestrijding, organische bemesting en andere zaken waar de adviesrapporten nu vol van staan, zijn altijd stokpaardjes van de biologische landbouw geweest. Nergens wordt zo weinig drijfmest gebruikt. Bovendien kan biologische landbouw al decennia op groeiende waardering van burgers rekenen. Zo slaagt de biologische landbouw erin om een meerprijs voor duurzaamheid te genereren, in een markt die juist externalisatie (het afschuiven van maatschappelijke kosten) beloont.

Het ontwijkende woordgebruik van de Nederlandse overheid weerspiegelt helaas de daden: de biologische sector wordt sinds 2011 op geen enkele manier gesteund en ook daarvoor was het schamel. Het biologisch areaal in Nederland blijft met 4,1 procent flink achter op de rest van Europa. De abstracte kringloopvisie van Carola Schouten heeft nog geen enkele verbetering opgeleverd. Gangbare spruitjes worden nog steeds tien keer per jaar bespoten met gemiddeld drie chemisch-synthetische middelen, biologische spruitjes nog steeds nul keer.

Boeren krijgen massaal Parkinson. Vrijwel al het onderzoeksgeld in Wageningen gaat naar onderzoek dat wordt ge-cofinancierd door agrochemische bedrijven.

Omslag door corona
Corona heeft een nieuwe trits argumenten voor een paradigma-omslag in de landbouw geleverd. Ons voedselsysteem werkt leefstijlziektes in de hand die onze kwetsbaarheid vergroten. Door corona dreigen nu hongersnoden die niets te maken hebben met kilo’s per hectare en alles met fragiele, te sterk gespreide productieketens. Wetenschappelijke publicaties maken duidelijk dat intensieve landbouw sinds 1940 de helft van alle zoönoses heeft veroorzaakt.

We moeten weg van de focus op productiemaximalisatie. Landbouw heeft daardoor de kosten voor klimaat, milieu en dierenwelzijn decennia te lang over de schutting gegooid als ‘externe kosten’. Maar de andere kant van de schutting blijkt nu bij onze tuin te horen.

Duurzaamheidskneusje van Europa
Wij dagen minister Schouten uit om te kiezen. Minister, geeft u eens handen en voeten aan het woordje ‘kringloop’. Europa zegt luid en duidelijk wat dit in de praktijk betekent: 25 procent biologische landbouw. Laat Nederland niet langer het duurzaamheidskneusje van

Europa zijn. Europa gaat u binnenkort vragen naar uw plannen om van 4,1 procent biologische landbouw naar 25 procent te komen. Combineer dit met een forse reductie van de veestapel en u kunt de stikstofcrisis oplossen, Nederland gezonder maken en de overheid veel geld besparen, zoals een onderzoeksrapport van Ecorys (‘Betaalbaar Beter Boeren’, 2020) becijferde in januari dit jaar.

De biologische sector levert meer ecologische en maatschappelijke waarde en veroorzaakt minder externe kosten. Geeft u daarvan iets terug. Zorg met bonus-malus regelingen dat de biologische sector niet langer wordt gestraft in de winst- en verliesrekening, omdat ze meer milieukosten op zich neemt. En voor consumenten is de hogere prijs van biologische producten soms een drempel. U kunt daar iets aan doen, bijvoorbeeld door de btw op biologische producten te verlagen. Daarmee creëert u een gelijker speelveld.

De afstand tussen maatschappelijke verwachtingen en de werkelijkheid van de landbouw is in heel Europa nergens zo groot als in Nederland, blijkt uit recent WUR-onderzoek. Consumenten geven echter al jaren aan welke kant ze op willen. Het biologisch keurmerk en het Beter Leven-keurmerk groeien continu. Maar de overheid blijft het schoothondje van de veevoer-, kunstmest- en pesticidenlobby.

Mevrouw Schouten, u heeft nog een klein jaar. Zorg dat we in 2030 kunnen terugkijken op de coronacrisis als het begin van een circulaire, duurzame, robuuste, integrale, gezonde, multifunctionele, klimaatvriendelijke, diervriendelijke, landschapsbehoudende, kortom biologische landbouw.

Volkert Engelsman is CEO van Eosta.
Jeroen Smit is journalist en auteur (De prooi, Het grote gevecht).

Source: de Volkskrant 19 juni 2020 / Opinie Duurzaamheid